Spring naar inhoud

Jesse Keekstra over rechtsvormen

Je hebt een prachtig, uniek idee. Je hebt goed nagedacht over de manier waarop je jouw idee in de markt wil zetten. Zelfs de Facebook- en Instagramaccounts staan op het punt gelanceerd te worden. Je staat te popelen om als ondernemer aan de slag te gaan. Je staat op het punt je onderneming in te schrijven bij de Kamer van Koophandel. Niets lijkt het succes van jouw startup in de weg te kunnen staan. Toch vraag je jezelf af of je niet iets over het hoofd ziet. Het is goed - en zelfs noodzakelijk - om in de opstartfase van jouw onderneming na te denken over de juridische consequenties van het ondernemen. Het is logisch dat de focus ligt op het ondernemen als zodanig, maar daar horen ook juridische aspecten bij. Eigenlijk moet je je als beginnend ondernemer als eerste afvragen met welke rechtsvorm je je onderneming winstgevend wil maken. Als deze belangrijke stap wordt overgeslagen, kom je mogelijk later voor negatieve verrassingen te staan die eenvoudigweg voorkomen hadden kunnen worden. In dit stuk wil ik jou, als oprichter van een startup, assisteren bij het maken van de juiste juridische keuze waar het gaat om de passende rechtsvorm voor jouw onderneming. De rechtsvorm is de juridische vorm waarin een onderneming wordt gedreven ofwel geëxploiteerd. Het Nederlandse (ondernemings)recht kent verschillende rechtsvormen. De besloten vennootschap (bv) is een van de meest voorkomende rechtsvormen. Andere rechtsvormen die vaak worden gebruikt voor het drijven van een onderneming zijn de vennootschap onder firma (vof) en de eenmanszaak. Een rechtsvorm die minder populair is onder (beginnende) ondernemers is de commanditaire vennootschap (cv). Toch kan een cv een interessante optie zijn voor startups. Hierna behandel ik de kansen en mogelijkheden en nadelen die een bv, eenmanszaak, vof of cv als rechtsvorm biedt voor startende ondernemers.

De besloten vennootschap (bv)

Notaris en handelsregister

Een besloten vennootschap wordt opgericht bij een door de notaris opgemaakte akte. In de oprichtingsakte moeten de statuten van de vennootschap worden opgenomen. De statuten bevatten de interne spelregels van de besloten vennootschap.  De bv moet worden ingeschreven bij de Kamer van Koophandel (KvK). Dit doet de notaris. De kosten van de oprichting bedragen meestal zo’n 500 euro. 

Startkapitaal
Het kapitaal van een bv is verdeeld in aandelen. Deze aandelen worden bij een bv gehouden een besloten kring van aandeelhouders. Het is goed mogelijk dat alle aandelen zich in één hand bevinden. Voor 2012 was het verplicht om bij oprichting van een bv een bedrag van minimaal € 18.000,00 te storten op de aandelen. Deze verplichting is komen te vervallen waardoor het mogelijk is om - afgezien van de notatiskosten - met een eurocent een bv te beginnen.

Bestuur
Bij de oprichting moet ook een bestuur worden gevormd. Het bestuur kan uit één of meerdere personen bestaan. Het is mogelijk dat de (enig) bestuurder tevens (enig) aandeelhouder is. Het bestuur is bevoegd de vennootschap te vertegenwoordigen.

Starten met ondernemen

Al voordat de bv formeel is opgericht kun je beginnen met ondernemen. Op het moment dat de notaris nog bezig is met de voorbereiding van de oprichting kun je namens de bv in oprichting contracten sluiten. Het is hierbij noodzakelijk dat je duidelijk maakt dat je handelt voor de bv in oprichting en dat de vennootschap de verplichtingen bij de uiteindelijke oprichting op zich neemt. Als je als startende ondernemer dit niet goed doet, loop je aansprakelijkheidsrisico’s in privé.

Voordeel: rechtspersoonlijkheid

Een van de grootste voordelen van de bv als rechtsvorm is dat een bv rechtspersoonlijkheid bezit. Dit wil zeggen dat de bv als zodanig gezien wordt als een aparte entiteit die kan deelnemen aan het rechtsverkeer. In juridische zin komt een bv door deze rechtspersoonlijkheid nagenoeg dezelfde bevoegdheden toe als een normaal persoon. De bv kan aldus zelf verplichtingen aangaan en op zich nemen, werknemers in dienst hebben en nemen, bestuurder zijn van een andere besloten vennootschap en zelfs dader van een strafbaar feit zijn. De besloten vennootschap heeft een eigen vermogen.

Gevolg van de rechtspersoonlijkheid van een bv is dat je privévermogen als aandeelhouder is afgeschermd van het vermogen van de bv zelf. Schuldeisers van de besloten vennootschap kunnen dan ook in beginsel niet bij dat privévermogen. Anders gezegd: de aandeelhouder kan in privé niet aansprakelijk worden gesteld voor de schulden van de bv.

Ook voor de bestuurder geldt dat zijn privévermogen is afgezonderd van het vermogen van de vennootschap. Niet onvermeld mag blijven dat een bestuurder in sommige gevallen risico loopt op aansprakelijkheid in privé. Als de bestuurder zijn verplichting tot het voeren van een deugdelijke administratie en/of het jaarlijks publiceren van de jaarrekening verwaarloost kan dit – zeker in het geval van een faillissement van de besloten vennootschap – tot privéaansprakelijkheid leiden. Al met al is sprake van beperkte persoonlijke aansprakelijkheid.

Nadeel: niet direct fiscale voordelen

Op fiscaal vlak wordt de bv als rechtsvorm als nadelig gezien. Dit omdat de bv niet profiteert van fiscale voordelen en bijvoorbeeld vennootschapsbelasting moet worden betaald over de winst. Als stelregel wordt regelmatig gehanteerd dat een bv fiscaal pas aantrekkelijk wordt bij een winst van circa € 150.000,00. Bij een lagere winst is het mogelijk verstandiger om te kiezen voor een eenmanszaak.

De eenmanszaak

Eenvoudiger dan BV

Voor een startende ondernemer is een eenmanszaak een interessante optie. Eén persoon is de eigenaar van de eenmanszaak en is volledig verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de onderneming. Oprichting van een eenmanszaak is eenvoudiger dan de oprichting van een besloten vennootschap. Een bezoek aan de Kamer van Koophandel met als doel de nieuwe onderneming inschrijven in het handelsregister is de enige hobbel. 

Privé aansprakelijk

Een eenmanszaak hoeft uitdrukkelijk geen eenmansbedrijf te zijn, in die zin dat voor de eenmanszaak niet meerdere personen kunnen werken. Voor de eenmanszaak kan personeel werkzaam zijn. Hier komen we op een verschil met de bv. Formeel is de eigenaar van de eenmanszaak de werkgever en vanuit die hoedanigheid in privé aansprakelijk voor alle verplichtingen die voortvloeien uit een arbeidsovereenkomst. Bij een besloten vennootschap wordt met de bv een arbeidsovereenkomst aangegaan en is de bv te beschouwen als de werkgever.

Geen rechtspersoonlijkheid

Een eenmanszaak heeft anders dan een bv geen rechtspersoonlijkheid. Juridisch gezien wordt in de eenmanszaak geen onderscheid gemaakt tussen het privévermogen van de eigenaar en het zakelijk vermogen van de eenmanszaak. Dit is het grootste nadeel van een eenmanszaak. Als eigenaar van een eenmanszaak ben je zelf – anders dan een aandeelhouder van een bv - met je privévermogen aansprakelijk voor eventuele schulden.

In het geval van een faillissement van de eenmanszaak betekent dit tevens het persoonlijk faillissement van de eigenaar. Dit kan tot gevolg hebben dat je persoonlijke bezittingen – bijvoorbeeld een koophuis, inboedel en privéauto – te gelde worden gemaakt om daarmee schuldeisers van de eenmanszaak af te lossen. Als je kiest voor een eenmanszaak en voornemens bent te trouwen, is het verstandig dit op huwelijkse voorwaarden te doen. Dit ter afscherming van het vermogen van je partner. Indien voor een gemeenschap van goederen zou worden gekozen, kan in een donker scenario het gemeenschapsvermogen worden aangesproken door schuldeisers van de eenmanszaak.

Fiscaal
Bij een relatief lage omzet en winst is het vanuit fiscaal oogpunt raadzaam te kiezen voor de eenmanszaak als rechtsvorm. Over de gemaakte winst van de eenmanszaak betaalt de eigenaar inkomstenbelasting. Een startende ondernemer die kiest voor een eenmanszaak kan onder bepaalde voorwaarden gebruik maken van fiscaal voordelige regelingen, bijvoorbeeld de zelfstandigenaftrek.

In het geval je samen met (een) vriend(en) c.q. compagnon(s) een startup wil beginnen en ontplooien, is de eenmanszaak niet mogelijk. Een vennootschap onder firma (vof) biedt dan als rechtsvorm meer mogelijkheden voor jullie als startende ondernemers.

De vennootschap onder firma (vof)

Samenwerkingsverband
Een vennootschap onder firma is een samenwerkingsverband tussen twee of meer zogenaamde vennoten. De vof als rechtsvorm is juist vanwege het samenwerken niet geschikt voor diegene die in zijn eentje een startup wenst te beginnen. Een vennootschap onder firma moet minimaal twee vennoten hebben. Het aangaan van een vof is eenvoudig, maar ik adviseer je wel om je bij het opstellen van de afspraken hierover juridisch advies in te winnen. Inschrijving in het handelsregister via de Kamer van Koophandel is wel noodzakelijk.

Geen kapitaal wel eigen inbreng

Er geldt geen eis dat een bepaald minimum aan kapitaal in de vof aanwezig dient te zijn. Elke vennoot dient iets in te brengen in de onderneming. Daarbij kan worden gedacht aan geld of goederen, maar ook arbeid kan door een vennoot worden ingebracht.

Geen rechtspersoonlijkheid

De vof heeft evenals de eenmanszaak geen rechtspersoonlijkheid. De vof heeft weliswaar een eigen vermogen maar dat betekent niet dat het privévermogen van de verschillende vennoten niet ter beschikking staat van eventuele schuldeisers van de vof. Vennoten zijn ook persoonlijk aansprakelijk voor de schulden van de vof als het vermogen van de vof niet toereikend is, zelfs als deze schulden door een andere vennoot zijn aangegaan. Vergelijkbaar met de eenmanszaak lopen het koophuis, de spaarrekening en andere goederen van de vennoot gevaar bij betalingsproblemen van de vof.

Overeenkomst over onderlinge verhoudingen

Het is aan te bevelen dat de vennoten onderling een overeenkomst opstellen – vergelijkbaar met de statuten bij een bv – waarin afspraken worden neergelegd over de onderlinge verhoudingen. In dit vennootschapscontract kan bijvoorbeeld een bepaling worden opgenomen over de wijze van opheffing van de vof, maar ook over het in- en uittreden van vennoten. Het is goed je te realiseren dat een uittredende vennoot persoonlijk aansprakelijk blijft voor de schulden van de vof die voor zijn uittreden zijn ontstaan.

De vof heeft als rechtsvorm veel weg van de eenmanszaak, met als grootste verschil dat bij een vof meerdere personen betrokken zijn. Vanuit belastingtechnisch oogpunt bezien is de vennootschap onder firma een goede keuze voor startende ondernemers. Over de winst van de vennoten wordt weliswaar inkomstenbelasting geheven maar onder bepaalde voorwaarden kan aanspraak worden gemaakt op fiscale voordelen.

Gelijkwaardigheid
Elke vennoot is in principe vertegenwoordigingsbevoegd. De rechtsvorm van een vof gaat uit van gelijkwaardigheid tussen de vennoten onderling, ook voor wat betreft de dagelijkse leiding. Op dit uitgangspunt kunnen in het vennootschapscontact uitzonderingen worden gemaakt. Het kan zijn dat de manier waarop jij wilt gaan ondernemen niet helemaal aansluit bij het uitgangspunt van gelijkwaardigheid van de vof. Bijvoorbeeld omdat je met een investeerder – denk aan een familielid, vriend of kennis – wil ondernemen maar waarbij jij de onderneming runt en de geldschieter op de achtergrond blijf. In dat geval biedt de commanditaire vennootschap als rechtsvorm mogelijkerwijs de oplossing.

De commanditaire vennootschap (cv)

Samenwerkingsverband
Ook voor de commanditaire vennootschap geldt dat het gaat om een samenwerkingsverband tussen twee of meerdere vennoten. De cv heeft als rechtsvorm veel overeenkomsten met een vof. Anders dan bij een vof wordt bij een commanditaire vennootschap onderscheid gemaakt tussen beherende vennoten en commanditaire vennoten.

Beherend vennoot vs. commanditaire vennoot

De beherend vennoot is belast met de dagelijkse leiding van de vennootschap en is het gezicht van de onderneming. De commanditaire vennoot heeft een rol op de achtergrond. De commanditaire vennoot wordt dan ook wel de stille vennoot genoemd. De stille vennoot of vennoten kunnen worden gezien als investeerders die zich liever niet actief bemoeien met de bedrijfsvoering.

De commanditaire vennoot loopt in beginsel alleen het risico het ingebrachte kapitaal te verliezen; zijn privévermogen blijft buitenschot. Dit verandert zodra de stille vennoot zich gaat bemoeien met de bedrijfsvoering van de onderneming of wanneer de naam van deze vennoot wordt gebruikt in verband met de cv. Voor de buitenwereld dient de commanditaire vennoot onbekend te blijven, vandaar ook de naam “stille” vennoot.

Aansprakelijkheid
Voor een beherend vennoot geldt dat – net als de vennoten bij een vof – hij aansprakelijk is met zijn privévermogen voor schulden van de vennootschap, indien het vermogen van de cv ontoereikend is. Alleen de beherend vennoot is bevoegd de cv te vertegenwoordigen. Ook bij een cv is het aan te bevelen een vennootschapsovereenkomst op te stellen.

Ten aanzien van de fiscale consequenties geldt grofweg dat de beherend vennoot overeenkomstig een eigenaar van een eenmanszaak wordt behandeld. De stille vennoot wordt anders behandeld door de fiscus en heeft niet altijd recht op belastingvoordelen die normaliter toekomen aan startende ondernemers.