Geen coronablog, maar een bijdrage over aansprakelijkheid politie
Het hele land, wat zeg ik, de hele wereld, is in de ban van COVID-19, het coronavirus. Terwijl het dagelijks leven er nu heel anders uitziet heeft de Hoge Raad de afgelopen maanden niet stil gezeten en uitspraak gedaan in een heftige zaak: het schietincident in Alphen aan den Rijn.
Velen van ons zullen het zich vast herinneren. Op zaterdag 9 april 2011 schoot Tristan van der V. in een winkelcentrum in Alphen aan den Rijn met meerdere vuurwapens in het rond. Bij deze schietpartij zijn zes mensen gedood en zestien mensen verwond. Tristan, toen 25 jaar oud, heeft zichzelf daarna van het leven beroofd.
Deze schietpartij bracht een enorme schok teweeg in ons land en al snel werden er vragen gesteld hoe het kan dat iemand tot zo’n daad komt en hoe kwam hij aan de gebruikte wapens? Had Tristan wel een wapenvergunning mogen krijgen? Soms lijkt het alsof die vragen eenvoudig te beantwoorden zijn maar dan blijkt dat het juridisch een stuk complexer is. Iets in de trant van: gelijk hebben en gelijk krijgen. Dit geldt ook voor deze zaak waarin vanaf 2011 tot september 2019 tot aan de Hoge Raad is geprocedeerd over de aansprakelijkheid van de politie en welke schade zij wel en niet hoeft te vergoeden.
Feitenoverzicht wapenverlofaanvragen
Eerst een kort overzicht van een aantal feiten in de geschiedenis van Tristan en zijn aanvragen voor een wapenverlof.
2003: Er is dat jaar tweemaal een verdenking aan de orde geweest dat Tristan de Wet Wapens en Munitie zou hebben overtreden vanwege het gebruik van een luchtbuks. Deze zaken zijn geseponeerd.
2005: Tristan heeft voor het eerst verlof gevraagd voor een vuurwapen. Vanwege de verdenkingen in 2003 is dit verlof geweigerd.
2006: Tristan werd 15 dagen verplicht opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis.
2008: In oktober 2008 heeft Tristan voor de tweede keer verlof gevraagd voor een vuurwapen. De medewerker die de aanvraag beoordeelde had de psychiatrische opname uit 2006 niet meegenomen in de beoordeling en wist niet van de eerdere verlofaanvraag uit 2005 die was geweigerd. Het verlof werd hierdoor ten onrechte toch verleend.
2009: Het verlof is verlengd.
2010: Het verlof is wederom verlengd en heeft hij twee wapens gekocht.
2011: In januari kocht hij een kogelgeweer en op 9 april vond het incident plaats.
Aansprakelijkheid van de politie
Eén van de vragen die de Hoge Raad moest beantwoorden was of de politie aansprakelijk was voor de schade van de slachtoffers, nabestaanden én winkeliers en zo ja, welke schade. De rechtbank, het hof en de Hoge Raad hebben hier alle drie anders over geoordeeld.
Een van de belangrijkste rechtsvragen die moest worden beantwoord is hoe ver strekt de bescherming van de Wet Wapens en Munitie? Is er voldaan aan het relativiteitsvereiste van art. 6:163 BW? Dit artikel zorgt er in feite voor dat de aansprakelijkheid wordt ingeperkt of beperkt. Men kan namelijk bij een onrechtmatige daad alleen schade vergoed krijgen als de geschonden norm ook strekt tot bescherming van het geschonden belang van het slachtoffer/benadeelde. Voor deze zaak was de vraag of de Wet Wapens en Munitie alleen de maatschappij in zijn algemeenheid tracht te beschermen of ook individuele burgers? En wanneer de wet ook het individuele belang van de burgers beschermt, tot hoe ver reikt deze bescherming dan? Alleen tot burgers die zijn neergeschoten of strekt de Wet Wapens en Munitie zich ook uit tot de winkeliers die schade door de rondvliegende kogels schade hebben geleden?
In het arrest werd duidelijk dat de Wet Wapens en Munitie strekt tot de bescherming van de veiligheid van de samenleving. Het risico dat verbonden is aan het voorhanden hebben van een wapen is natuurlijk erg groot. De Wet Wapens en Munitie heeft óók tot doel om te voorkomen dat individuele burgers slachtoffer worden van vuurwapenbezit dat niet verantwoord is. De bescherming van deze wet reikt dus erg ver. Omdat de verlofaanvraag van Tristan uit 2008 op meerdere gronden geweigerd had moeten worden, is de politie aansprakelijk voor de schade van de slachtoffers, nabestaanden maar ook voor de schade van de winkeliers. Dit oordeel reikt verder dan het eerdere oordeel van de rechtbank en het hof.
Verweer van de politie
Een van de verweren van de politie was dat wanneer Tristan geen verlof had gekregen hij ook aan wapens had kunnen komen en was gaan schieten. Hier valt natuurlijk wat voor te zeggen. Echter, juridisch bezien worden er behoorlijke eisen aan zo’n verweer gesteld. De politie had onvoldoende bewezen dat dit scenario zich ook daadwerkelijk zou hebben voorgedaan en werd daarom als onvoldoende gemotiveerd afgewezen.
Wat betekent dit voor de praktijk?
Voor de praktijk kan dit arrest grote gevolgen hebben omdat dit arrest niet in lijn is met de jurisprudentie over het relativiteitsvereiste. Men kan zich daarom gaan afvragen of de Staat nu ook eerder aansprakelijk kan zijn als het gaat om bijvoorbeeld het klimaat? En kan de Staat straks aansprakelijk zijn wanneer blijkt dat zij onvoldoende (effectieve) maatregelen zou hebben getroffen tegen de bestrijding van het coronavirus? Er is vast wel een norm te vinden die net als de Wet Wapens en Munitie strekt ter bescherming van de individuele burger als het aankomt op de gezondheidsbelangen van de burger. Laten we hopen dat dit scenario zich niet voor gaat doen en dat het dagelijks leven snel weer is hersteld.
Heeft u vragen over dit onderwerp? Neem dan gerust contact op met ons team aansprakelijkheidsrecht.