Innovatie in de bouw
Innovatie is een belangrijk en actueel thema in de bouw. De noodzaak tot innovatie wordt breed gevoeld. Dit heeft diverse oorzaken. Denk aan de klimaatverandering en de daaraan gekoppelde wens om over te gaan naar verduurzaming van vastgoed en terugdringing van de CO2 uitstoot. Onlangs werd door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland nog aangegeven dat zij daar een rol voor gemeenten ziet weggelegd. Denk ook aan de huidige problemen in de bouwsector door sterk gestegen kosten en personeelskrapte. Ook dat maakt innovatie noodzakelijk.
De markt is druk bezig met innovatie en daar worden mooie dingen bedacht. Zo lees je over robots, samenwerkingssoftware, prefab-bouw en “virtual en augmented reality”. En, specifiek als het gaat om duurzaamheid, is de markt druk bezig op het gebied van circulariteit, innovaties om energieneutraal vastgoed te realiseren, et cetera.
Er wordt veel geschreven over de vraag hoe innovatie in de bouw ook daadwerkelijk te bereiken en het dus niet te laten bij ideeën. Wij doen met deze bijdrage graag een duit in dat zakje en willen stil staan bij het aspect van het aanbestedingsrecht. Wat we in de praktijk namelijk vaak zien is dat aanbestedende diensten bij aan te besteden opdrachten, uit gewoonte, kiezen voor de klassieke openbare of niet openbare procedure. Recente onderzoeken bevestigen dit ook.
Dat is een gemiste kans. Met die procedures, waarbij het gesprek met de markt in feite niet wordt aangegaan, is het namelijk in de regel niet erg eenvoudig tot innovatie te komen.
Innovatie en aanbesteding
De Europese wetgever heeft zich dat in het verleden ook gerealiseerd en heeft diverse innovatievriendelijke “aanbestedingsprocedures” geïntroduceerd. Denk aan de prijsvraag, het innovatiepartnerschap, de concurrentiegerichte dialoog en de mededingingsprocedure met onderhandelingen.
Prijsvraag
In de praktijk dient de prijsvraag procedure ertoe een innovatieve dienst (in de vorm van een plan of ontwerp) te verkrijgen, zonder dat de aanbestedende dienst zich daarbij verplicht aan de winnaar(s) een overheidsopdracht te gunnen. Meestal leidt de prijsvraag tot het verkrijgen van een ontwerp voor een werk. Dat werk moet vervolgens worden aanbesteed.
Innovatiepartnerschap
Heeft de aanbestedende dienst behoefte aan innovatie van producten, diensten of werken, en kunnen de reeds op de markt beschikbare producten, diensten of werken niet in die behoefte voorzien, dan kan hij de procedure van het innovatiepartnerschap volgen. Die procedure kent grosso modo drie fases: 1. De fase waarin ondernemers meedingen naar toelating tot deelneming in het innovatiepartnerschap. 2. De fase waarin de aanbestedende dienst deelneming in het partnerschap aan een of meer ondernemers heeft gegund en hij samen met die partij(en) de innovatieve oplossing gaat ontwikkelen. 3. de commerciële fase waarin de aankoop plaatsvindt. Een mooi praktijkvoorbeeld is het innovatiepartnerschap voor kademuren in Amsterdam. Een voordeel van de procedure is dat je écht met de markt kunt innoveren, maar een nadeel is dat de procedure lang duurt.
Concurrentiegerichte dialoog en mededingingsprocedure met onderhandelingen
Dat brengt ons op de concurrentiegerichte dialoog en de mededingingsprocedure met onderhandelingen. Deze procedures mag je niet zomaar toepassen, maar het mag wel in (onder andere) het geval dat de opdracht ziet op werken die geen standaardgebouwen zijn of werken die tevens ontwerp en/of innovatieve oplossingen behelzen of technisch complex zijn. Hoewel de voorwaarden voor toepassing gelijk zijn, zijn beide procedures niet in alle gevallen even geschikt om te gebruiken. Wij “zoomen” daar nog even wat verder op in.
De mededingingsprocedure met onderhandelingen is interessant voor – bijvoorbeeld – gevallen waarbij de oplossing voor een bepaalde behoefte van de aanbestedende dienst in grote lijnen bekend is, maar voor de toepassing of uitvoering verschillende mogelijkheden bestaan en de aanbestedende dienst zich daarop vooraf nog niet wil vastleggen en dit aan de markt wil overlaten. De procedure geeft inschrijvers namelijk de ruimte om op detailniveau verschillende oplossingen aan te dragen om in de (innovatieve) behoefte van de aanbestedende dienst te kunnen voorzien.
De concurrentiegerichte dialoog is aangewezen voor die gevallen waarin de aanbestedende dienst een probleem heeft, maar zij nog niet weet hoe dat opgelost kan worden: ze weet (nog) niet wat de (beste) oplossing voor haar probleem is en wil de markt de kans geven verschillende (innovatieve) oplossingen aan te bieden.
Hoe verloopt de procedure? Bij zowel de concurrentiegerichte dialoog als de mededingingsprocedure met onderhandelingen maakt de aanbestedende dienst een aankondiging bekend. In geval van de mededingingsprocedure met onderhandelingen doen de geselecteerde gegadigden meteen een eerste inschrijving. Er mag onderhandeld worden over de kenmerken van de inschrijving, om die te verbeteren zodat die (beter) past bij de behoefte van de aanbestedende dienst, waarna een definitieve inschrijving volgt. In geval van de concurrentiegerichte dialoog doen de geselecteerde gegadigden niet meteen een inschrijving, maar wordt eerst de dialoog met hen aangegaan, waarbij van de gegadigden wordt gevraagd om een oplossing aan te dragen. Daarover kan worden onderhandeld. Is de beste oplossing eenmaal vastgesteld, dan kunnen de geselecteerde partijen hun inschrijving indienen. Zowel bij de mededingingsprocedure met onderhandelingen als bij de concurrentiegerichte dialoog worden die inschrijvingen dan natuurlijk beoordeeld en de inschrijver die dan het beste aanbod doet om de uitgewerkte oplossing uit te voeren, krijgt in beginsel de opdracht.
Conclusie
Innoveren in de bouw is van belang. Er zijn specifieke aanbestedingsprocedures voor, maar onze ervaring is dat die nog weinig worden opgezocht. Een gemiste kans. Vandaar dat wij er bij dezen nog eens de aandacht op hebben gevestigd.