Verjaring en inbezitneming van gemeentegrond

Verjaring is een juridisch concept waarbij iemand eigenaar kan worden van een stuk grond door het geruime tijd in bezit te hebben. Dit kan bijvoorbeeld een strook grond zijn van een gemeente die door een particulier wordt gebruikt. Voor verjaring is niet alleen een verjaringstermijn van (meestal) twintig jaar vereist, maar ook bezit. Bezit betekent dat iemand de feitelijke macht over de grond heeft, bijvoorbeeld door deze te omheinen en te gebruiken alsof het zijn eigen grond is.

Gemeenten bezitten vaak grote hoeveelheden grond, maar hebben niet altijd de middelen om adequaat op te treden tegen inbezitneming van hun publieke gronden. Dit heeft geleid tot de vraag of er een strengere norm geldt voor de inbezitneming van publieke grond in vergelijking met grond van een private partij. Het idee was dat het gerechtvaardigd was om gemeenten tegemoet te komen, gelet op de uitdagingen die zij ondervinden bij het handhaven van hun eigendomsrechten. Dat zou kunnen door strengere eisen te stellen aan het bezit.

In een recente uitspraak heeft de Hoge Raad verduidelijkt dat er géén strengere norm geldt voor de inbezitneming van publieke grond. Bezit moet worden vastgesteld aan de hand van wettelijke regels en verkeersopvattingen, waarbij rekening wordt gehouden met de aard en bestemming van de grond. De publieke bestemming kan relevant zijn, bijvoorbeeld als de grond voor openbaar gebruik bestemd is, maar het maakt niet uit wie de eigenaar is. De Hoge Raad heeft daarmee benadrukt dat er geen afzonderlijke maatstaf nodig is voor publieke grond; de normale regels voor bezit en verjaring zijn voldoende.[1]

[1] HR 9 november 2024, ECLI:NL:HR:2024:1606.

Er geldt dus geen andere, strengere norm voor de inbezitneming van publieke grond dan voor private grond. Dit betekent dat zowel private partijen als gemeenten dezelfde regels moeten volgen bij het vaststellen van bezit en verjaring.  

Voor gemeenten is het daarom van belang om regelmatig te controleren of er geen ongeoorloofde inbezitneming plaatsvindt en om snel actie te ondernemen als dat wel het geval is.

Voor de in bezit nemende partijen bestaat de mogelijkheid om hun rechten op grond die zij in bezit hebben genomen, te doen gelden, als zij kunnen aantonen dat zij de feitelijke macht over de grond hebben gehad gedurende de geldende verjaringstermijn.